کاسپین نام دریاچه ای با وسعت 600 هزار و 384 کیلومتر مربع است که طول سواحل آن به 7000 کیلومتر می رسد. کشورهای ایران، روسیه، جمهوری آذربایجان، جمهوری‌های ترکمنستان و قزاقستان این دریاچه را در برگرفته اند و همگی از مواهب آن استفاده می کنند.
آنچه که ارزش بسیاری به این دریاچه می بخشد حضور 400 گونه آبزی در آن است که در میان آنها ماهیان خاویاری مهم ترین ساکنان این دریاچه به شمار می روند. البته همه چیز به همین جا ختم نمی شود و علاوه بر منابع زنده، کاسپین پس از خلیج فارس و سیبری، به لحاظ ذخایر نفت و گاز موجود در ساحل و زیربستر در مقام سوم قرار دارد و همین مسئله ارزش آن را چندین برابر می کند.
حدود ۱۵ میلیون سکنه حاشیه دریاچه، درآمد خود را از آن تامین می کنند و هزاران فرصت شغلی به واسطه ی وجود این دریاچه ایجاد شده است. جالب است بدانید که تنوع بی همتای زیستی و موقعیت خاص استراتژیک پهنه کاسپین باعث شده تا رد پایش در طی ادوار تاریخی، در بستر رخدادهای سیاسی و طیف گوناگون فرهنگ ها، سنت هاو آداب و رسوم دیده شود و در همه ی دوران ها نقش پررنگ خود را نشان دهد.
در گذر زمان و در دوران های مختلف، این دریاچه منحصر به فرد هم از فعالیت های انسانی و بهره برداری های بیش از حد اقتصادی جان سالم به در نبرده و آنچه بر پیکره اش برجای ماند زخم های ناشی از تخریب اکوسیستم های طبیعی، آلودگی محیط زیست و کاهش کیفیت آب بود. هر یک از دخالت های نسنجیده انسانی ضربه ای را بر بدن این دریاچه وارد ساختند و ساخت و سازهای بی رویه و غیراصولی ساحلی اعم از اسکله و بندر، مجتمع های گردشگری، مسکونی و تجاری، توسعه فعالیت های اکتشاف و استخراج منابع فسیلی زیربستر، صید بی‌رویه آبزیان خصوصا ماهیان خاویاری و … هر یک زخم تازه ای را برایش به ارمغان آوردند.
این زخم ها روز به روز بیشتر شدند و ذره ذره جان این دریاچه را ستاندند و کم کم صدای زنگ خطر برای حیات آن به صدا در آمد.
وضعیت رو به تخریب محیط زیست کاسپین باعث شد تا کشورهای حاشیه این دریاچه، دچار نگرانی شوند و گرد هم آیند و چاره ای بیندیشند. نجات این دریاچه تنها محدود به یک کشور نبود و بسیاری در منافع ناشی از آن سهیم بودند.
این نگرانی ها باعث شد تا مقامات کشورها، قوانین و مقرراتی را در این زمینه به رسمیت بشناسند و متعهد گردند که لزوم حفظ و احیاء منابع زنده برای نسل های حاضر و آتی نهایت تلاش خود را بنمایند. در نهایت اقدامات و راهکارهایی در قالب برنامه محیط زیست دریای خزر تدوین شد و از اردیبهشت ماه ۱۳۷۷ (۱۹۹۸) اقدامات و تلاش های مشترک در راستای حفظ و نجات محیط زیست این دریا آغاز شد.
در سال ۱۳۸۲ (۲۰۰۳) بود که ۵ کشور ساحلی پیرامون کاسپین، کنوانسیون منطقه ای حفاظت از محیط زیست دریای کاسپین موسوم به کنوانسیون تهران را امضا کرده و در تاریخ ۱۲ آگوست ۲۰۰۶ برابر با ۲۱ مردادماه ۱۳۸۵ متعهد شدند تا مفاد این معاهده نامه را رعایت کنند و این روز را به عنوان یک واقعه مهم زیست محیطی جشن گرفتند.
این کنوانسیونِ منطقه ای تنها معاهده زیست محیطی مورد توافق پنج کشور حاشیه دریای کاسپین و تنها بستر همکاری جهت حفاظت و نجات اکوسیستم منحصر به فرد دریای کاسپین بود و به همین سبب ارزش و اهمیت آن قابل وصف نیست. ۵ کشور ساحلی دریای کاسپین با آگاهی از اثرات مخرب آلودگی ناشی از منابع مختلف فعالیت های انسانی، تصمیم خود را برای حفظ منابع زنده دریای کاسپین گرفتند تا این گنجینه ارزشمند برای نسل های حاضر و آینده حفظ شود و ساکنان آینده این منطقه نیز از وجود آن بهره ببرند.
با توجه به این مسئله که کشور عزیزمان، ایران، با دارا بودن شرایط خاص جغرافیایی، بیشترین زیان را به دلیل عدم ملاحظات زیست محیطی کشورهای ساحلی متحمل می شود، همین اتفاق مهم کافی بود تا 21 مرداد به روزی فراموش نشدنی در تاریخ ایران تبدیل گردد. به همین سبب تقویم در این روز به نام دریای کاسپین مزین گردید و 21 مرداد به عنوان روز ملی دریای کاسپین شناخته شد.