۲۱مرداد روزی است که نقطه عطفی در تاریخ همکاری های زیست محیطی دریای کاسپین به شمار میرود.
در سال 2003 ( 1382) پنج کشور حاشیه دریای کاسپین “کنوانسیون منطقه ای حفاظت از محیط زیست دریای کاسپین” موسوم به “کنوانسیون تهران” را امضاء کردند. این کنوانسیون در تاریخ ۱۲ اوت ۲۰۰۶ (۲۱ مرداد ۱۳۸۵) لازم الاجرا شد و همه کشورها این معاهده را به عنوان یک واقعه مهم زیست محیطی جشن گرفتند و از آن پس این روز را به نام “روز دریای کاسپین” نامیدند.
دریای کاسپین بزرگترین پهنه آبی محصور در خشکی جهان است که از جنوب به جمهوری اسلامی ایران، از شمال به روسیه، از غرب به روسیه و جمهوری آذربایجان و از شرق به جمهوری‌های ترکمنستان و قزاقستان محدود می‌شود. این دریا که گاهی بزرگترین دریاچه جهان و گاهی کوچکترین دریای خودکفای کره زمین طبقه‌بندی می‌شود، مساحتی حدود 400 هزار کیلومتر مربع دارد و سطح آن پائین‌تر از سطح دریاهای آزاد است. حدود ۱۳۰ رودخانه به این دریا می‌ریزند که از مهمترین آنها می توان رود ولگا، سپید رود و پیلو رود (رود بزرگ) و هراز را نام برد.
مهمترین ویژگی اقتصادی کاسپین، نفت و گاز آن است. نفت کاسپین در سال ۱۹۲۳ در باکو کشف شد. ذخایر اثبات شده نفت در این دریا ۳۲ میلیارد بشکه یعنی حدود ۴ درصد از کل ذخایر نفت خاورمیانه است. ذخایر احتمالی نفت این حوزه نیز در حدود ۱۶۳ میلیارد بشکه برآورد شده‌است. ویژگی بارز دیگر این دریا ، طبیعت بسته اش است که آن را منزلگاه جانوران و گیاهان منحصربه‌فردی کرده است. این دریا، محل زیست ۵۷۵ نوع گیاه، ۱۳۳۲ گونه جانور و ۸۵۰ نمونه ماهی است. این پهنه آبی همچنین محیطی مناسب، برای زندگی و رشد مرغوب‌ترین ماهی های جهان به ویژه ماهیان خاویاری است. ۹۰ درصد صید ماهیان خاویاری جهان مختص به این دریا است . در دریای کاسپین یکی از پستانداران آبزی کمیاب دنیا نیز زیست می کند که فک خزری نامیده می شود.
نگرانی 5 کشور ساحلی کاسپین از وضعیت رو به تخریب محیط زیست این محدوده آبی باعث شد تا آنها در جهت حفظ و احیاء منابع زنده برای نسل های حاضر و آتی تلاش کنند . در این راستا از سال 1998 اقدامات و تلاش مشترکی را برای حفظ و نجات محیط زیست دریای کاسپین آغاز و در سال ۲۰۰۳ “کنوانسیون منطقه ای حفاظت از محیط زیست دریای کاسپین” موسوم به “کنوانسیون تهران” را امضاء کردند که این کنوانسیون از سال 2006 لازم الاجرا شده است . طی سالهای گذشته زیرمجموعه کنوانسیون تهران ۴ پروتکل نیز با همکاری برنامه محیط زیست سازمان ملل و کشورهای عضو کنوانسیون تهیه و طی جلسات متعدد کارشناسی مورد بررسی و بازبینی قرار داده است.به هر حال خطر زیست‌محیطی شدیدی که این حوزه آبی را تهدید می‌کند خود دلیلی است برای آنکه در هر مذاکره‌ای که میان کشورهای حاشیه کاسپین صورت میگیرد ، نگرانی‌های زیست‌محیطی این دریا نیز در نظر گرفته شود . به طور یقین شرط لازم و ضروری بهره‌برداری مناسب از منابع دریای کاسپین ، رسیدن به توافق کامل میان کشورهای ساحلی در بهره‌برداری از منافع مشترک و مقابله با تهدیدهای مشترک ناشی از خطرهای زیست‌محیطی است.